MUTANE ba su taɓa tsammanin yanayi mai muni da za a fuskanta a yanzu ba, yana barazana ga farin ciki da kwanciyar hankali. Amma abin bakin ciki ya fara bayyana a kansu, yana jefa musu rashin jin daɗi, kuma tun daga lokacin ya zama makoki. Hakan ya biyo bayan juyin mulkin da sojoji suka yi a jamhuriyar Nijar da kuma rufe iyakokin Najeriya da Nijar da jami’an tsaro suka yi, lamarin da ya sa mazauna yankunan da ke kan iyaka a jihar Sokoton Najeriya suka makale.
Tsawon shekaru, wadannan al’ummomi a Sokoto sun dogara ne kan kayayyakin da ake shigowa da su cikin wuraren daga kan iyakokin kasar da Nijar. Sai dai kuma labarin ya sauya tare da rufe manya-manyan kan iyakokin kasar, wanda a yanzu ya takaita zirga-zirgar kayayyaki da ayyukan da suka yi ta jin dadi a kasashen waje kafin juyin mulki a Nijar. A yanzu dai an bar su suna mamakin abin da zai biyo baya yayin da kungiyar raya tattalin arzikin kasashen yammacin Afirka, ECOWAS, karkashin jagorancin shugaban Najeriya, Ahmed Bola Tinubu, ta yi barazanar cewa ita ma za ta tura dakarun soji domin fatattakar shugabannin da suka yi juyin mulki.
Babban abin da ya fi kamari a tsakanin daukacin al’ummomin kan iyakar bayan rufe iyakokin shi ne birnin Illela mai albarka, wanda ke da iyaka da Birnin Kouni a Jamhuriyar Nijar. Ita ce babbar hanyar zuwa Jamhuriyar Nijar kuma wurin da Hukumar Kwastam ta Najeriya, NCS, ke kula da wurin sarrafawa da kuma amfani da ita yadda ya kamata don lura da zirga-zirgar kayayyaki da ayyuka a kan iyakokin biyu.
Sakamakon kusancin da ke tsakanin kasashen biyu a Najeriya da jamhuriyar Nijar, sun kasance suna cudanya da juna, kuma suna da dadadden tarihin auratayya, mu’amalar zamantakewa da kasuwanci duk da cewa suna magana da harsuna daban-daban. Birnin Kouni, wani garin da ke kan iyaka a Nijar, yana magana da harshen Faransanci kasancewar wadda ta taba yin mulkin mallaka a Faransa, yayin da Illela wani gari mai iyaka da Najeriya ke magana da turanci.
Wakilin Muryar Arewa wanda ya ziyarci al’ummomin kan iyakokin kasar domin duba irin tasirin tattalin arzikin da juyin mulkin da aka yi a baya-bayan nan ya haifar da kuma rufe iyakokin da Najeriya ta yi, ya ruwaito cewa an dakatar da harkokin kasuwanci nan da nan bayan da sojoji suka karbe iko a Nijar da kuma sanar da rufe iyakokin Najeriya.
ArewaVoice ta kuma lura da cewa rufe iyakokin ya haifar da tashin gwauron zabin dabbobi da amfanin gona da bai kai ga talakawan iyali ba. Daya daga cikin mazauna garin kan iyakar Illela, Alhaji Isah Sarkin Alaru Illela, ya shaida wa AV cewa juyin mulkin na baya-bayan nan ya yi illa ga al’amuran zamantakewar al’umma da kuma kara wahalhalun da su ke ciki. Ya yi nadamar cewa, kafin sojoji su karbe iyakokin tare da rufe iyakokin, an yi musayar kaya da ayyuka ba tare da wani cikas ba a tsakanin su, da suka hada da gyaran motoci, sufuri, cinikin dabbobi da musayar kudi, wadanda duk suka lalace kwatsam.
Wani mazaunin garin Illela kuma mai shigo da kaya, Alhaji Sarkin Alaru, ya bayyana halin da ake ciki a Illela da al’ummomin da ke kan iyaka a matsayin abin tsoro ganin yadda a yanzu mutane ke fama da yunwa da talauci. Wakilinmu ya ga ayarin manyan motoci kirar fare-fare sun mamaye kafadar babbar hanyar da ta hada jamhuriyar Nijar zuwa Najeriya ta garin Illela da ke kan iyaka da jihar Sokoto. Wakilinmu ya lura da cewa, sakamakon wannan mummunan yanayi, fuskokin direbobin manyan motoci da masu gudanar da harkokinsu da suka saba kasuwanci a tsakanin Najeriya da Nijar, sun bayyana labari na bacin rai da takaici da fargaba yayin da suke jiran lokacin da lamarin zai sauya. .
Sai dai ga dukkan alamu fatansu na ganin an shawo kan matsalar cikin gaggawa ba za ta tabbata ba ganin yadda gwamnatin mulkin soja a Nijar ta yi watsi da barazanar da Najeriyar ke yi na yin amfani da karfin soji a kan mulkin soja. Wani direban babbar mota mai suna Shehu Hassan ya bayyana cewa shi da sauran abokan aikin sa sun gaji da kashe ‘yan kudin da suke da su don samun abinci. Har zuwa lokacin ganawarsa da shi, ya ce sun dogara da duk wani taimako da za su iya samu daga kan iyakar Illela don tsira. Hassan, wanda ya ke zantawa da wakilinmu, ya ce yana dawowa ne daga birnin Yamai babban birnin kasar Nijar, sai aka ce masa ya karasa tafiyarsa a kan iyaka saboda ba za a bar shi ya shiga Najeriya ba. Ya ce shi da wasu da aka kama da rufe iyakokin ba zato ba tsammani, sun makale a kan iyakar da manyan motocinsu da kayayyakinsu.
Hassan ya ce, “Dukkanmu ’yan Najeriya ne muna yin sana’armu ta doka a matsayin direbobi saboda Allah. Bai kamata a dauke mu kamar masu laifi ko baki a kasarmu ba. Mun tashi daga Mangu da ke Jihar Filato don kai dankalin Irish a Yamai kuma muna da dukkan takardunmu kafin mu bar Najeriya amma ga shi yanzu, ba tare da fatan lokacin da za mu koma gida ba. “Kuskure daya tilo da muka tafka a nan shi ne kasancewa ‘yan kasar nan da suka fara gudanar da ayyukanmu na yau da kullun amma yanzu an dauke su kamar masu aikata laifuka na gama-gari. Muna bukatar a ba mu izinin dawowa gida bayan mun fara balaguron kasuwanci na yau da kullun, ”in ji Hassan. Wakilinmu ya kuma tattaro cewa mafi yawan motocin dakon kaya sun shafe sama da kwanaki 14 a bakin iyakar ba tare da tantance lokacin da za a ba su izinin tafiya inda suke ba ganin yadda ake takun saka tsakanin ECOWAS da gwamnatin mulkin soja a Nijar.
Wani direba mai suna Sani Mai Sharon ya bayyana cewa ya kwashe kusan kwanaki 10 a nan; makale wuri guda ba tare da sanin lokacin da zan bar nan ba. Na cinye duk kuɗina har ban san abin da zan yi ba. “Ba za mu iya ci gaba ko baya ba. Kamar yadda abubuwa ke tsaye a yanzu, ba mu san lokacin da yadda za mu bar nan ba. Babban abin takaici a cikinsa shi ne batun yunwa, wanda ke damun mu sosai. Ina kira ga shugabannin kungiyar ECOWAS da su gaggauta yin sulhu da sabbin shugabannin sojoji a Nijar don dawo da zaman lafiya a kasar, amma na yi gargadin a daina amfani da karfin tuwo, wanda a cewarsa zai iya haifar da mummunan sakamako ga ‘yan Najeriya mazauna garuruwan kan iyaka”. .
Bai kamata kungiyar ta ECOWAS ta karfafa amfani da karfi ta kowace hanya ba. Hakan zai cutar da rayuwar al’ummarmu, musamman wadanda ke zaune a garuruwan kan iyaka. Ya kamata su yi tunanin rayuwar al’ummarmu da ke zaune a wannan yanki da ke makwabtaka da Kwani, wata al’ummar iyakar Nijar. “Mun rigaya muna biyan kudaden da ake kashewa sakamakon rashin tsaro a wannan yanki, idan muka yi yaki da Nijar, wa ya san yadda hakan zai shafi mutanenmu? Shawararmu ga ECOWAS karkashin jagorancin Bola Tinubu ita ce ta ci gaba da tattaunawa don warware rikicin.”
Wasu direbobin da suka yi yunkurin komawa Sokoto jami’an tsaro sun tsare su a wata karamar al’umma mai tazarar kilomita 35 daga garin Illela, Tudun Koki. Masu motocin sun yi kira ga hukumar kwastam ta Najeriya da ta ba su dama su koma kamfaninsu tun da ba za su iya zuwa kasar ta Nijar ba. Ita dai Illela mai yawan cika da baki, wadda ke alfahari da kasuwar duniya, ta zama garin fatalwa ko kadan, saboda harkokin kasuwanci da kasuwanci sun tsaya cik. Wani hamshakin dan kasuwa mai dimbin gidajen mai da filayen wasa, Alhaji Bello Kwando, ya ce an samu raguwar harkokin kasuwanci a tsakanin al’umma. “Ayyukan kasuwancinmu sun ragu matuka a wannan garin tun bayan da aka sanar da rufe iyakokin. Na tabbata kana sane da cewa kan iyaka shi ne babban abin da ya taimaka wajen gudanar da harkokin kasuwanci a nan da kuma yanzu da aka rufe, abubuwa ba su sake mana sauki ba,” inji Kwando.
A lokacin da mukaddashin kwanturola-janar na hukumar kwastam Bashir Adewale Adeniyi, ya ziyarci kan iyakar kwanan nan, ya yi gaggawar tambayar mai kula da kan iyakar Illela kan yadda mazauna yankin ke daidaitawa da rufe iyakar kuma amsa ta ba da mamaki: “Al’ummomin ba su ji dadi sosai ba. tare da rufe iyakar, yallabai,” mai kula da tashar Illela ya amsa. Za a ga yadda fushin su da hakurin su zai iya jurewa yayin da juyin mulkin da aka yi a Nijar ya dauki nauyin rayuwa fiye da yadda yake a farko.
