Musulman Uighur a Istanbul na zargin jami’an China da aikata kisan kare dangi, azabtarwa, fyade da kuma cin zarafin bil’adama.
‘Yan kabilar Uighur sun shiga zanga-zangar adawa da China a gaban Kotun Caglayan da ke Istanbul, Turkiyya.
Mutane 19 daga kabilar Uighur Musulman kasar Sin sun shigar da kara gaban wani mai shigar da kara na Turkiyya a kan jami’an kasar Sin da laifin aikata kisan kiyashi, azabtarwa, fyade da kuma cin zarafin bil’adama.
Lauyan Gulden Sonmez ya ce a ranar Talata ya zama wajibi saboda hukumomin kasar Sin ba su yi wani abu ba ga hukumomin kasar Sin, wadanda ake zargi da taimakawa ayyukan tilastawa ta hanyar tsare ‘yan kabilar Uighur kusan miliyan guda da sauran tsiraru musulmi a sansanonin tun shekarar 2016.
Da farko China ta musanta cewa akwai sansanonin, amma tun daga nan ta ce cibiyoyin sana’a ne kuma an tsara su don yaƙar tsattsauran ra’ayi. Ya musanta duk zarge-zargen cin zarafi.
Kimanin ‘yan kabilar Uighur 50,000 ne – wadanda Turkawa suke da alaka ta kabilanci dasu, addini da kuma yare – suna zaune a Turkiyya, mafi yawan mazauna Uighur a wajen tsakiyar Asiya.
An shigar da karar ne ranar Talata ga ofishin babban mai gabatar da kara na Istanbul.
Ofishin jakadancin China da ke Turkiyya da kuma ofishin masu gabatar da kara ba su amsa buƙatun na yin sharhi kai tsaye ba.
“Ya kamata kotun hukunta manyan laifuka ta kasa da kasa ta riga ta fara wannan shari’a, amma kasar Sin mamba ce a kwamitin sulhu na Majalisar Dinkin Duniya, kuma da alama ba zai yiwu a cikin wannan yanayin ba,” in ji Sonmez a wajen babban kotun birnin.
Kewaye da lauyan akwai mutane sama da 50 rike da hotunan ‘yan uwa da suka bata da alamun neman a gurfanar da jami’an China a gaban kuliya.
Matan kabilar Uighur sun daga tutar Turkiyya ta Gabas a wajen kotun Caglayan da ke Istanbul na kasar Turkiyya.
Wasu daga cikinsu sun daga tutoci masu launin shudi da fari na ‘yancin kai na gabashin Turkiyya, wata kungiya ta Beijing ta ce tana yin barazana ga zaman lafiyar yankinta na Xinjiang mai nisa.
Koken ya shafi mutane 116 da masu korafin suka ce har yanzu suna tsare a kasar Sin kuma an shigar da su a kan mutane 112 da suka hada da mambobin jam’iyyar Kwaminis ta kasar Sin, daraktoci da jami’ai a sansanonin kwadago.
“Dokar Turkiyya ta amince da ikon duniya. Za a iya gurfanar da azabtarwa, kisan kiyashi, fyade [da] laifukan cin zarafin bil Adama a gaban kotunan Turkiyya kuma ana iya shari’ar masu laifi,” in ji Sonmez.
‘Ki ceci kanwata’
Medine Nazimi daya daga cikin wadanda suka shigar da karar ta ce an tafi da ‘yar uwarta tun a shekarar 2017 kuma tun daga lokacin ba a ji duriyarta ba.
“Ni da ‘yar uwata ‘yan kasar Turkiyya ne don haka ina son gwamnati ta ceto ‘yar uwata,” in ji Nazimi.
Wasu daga cikin ‘yan kabilar Uighur da ke zaune a kasar Turkiyya sun soki matakin da Ankara ke dauka kan kasar Sin bayan da kasashen biyu suka amince da yarjejeniyar mikawa kasar waje.
Ministan Harkokin Wajen Turkiyya ya ce a watan Maris yarjejeniyar ta yi kama da wadda Ankara ta yi da wasu jihohi kuma ya musanta cewa za ta kai ga mayar da ‘yan kabilar Uighur zuwa China.
Wasu jiga-jigan ‘yan adawa na Turkiyya sun zargi gwamnatin kasar da yin watsi da ‘yancin ‘yan kabilar Uighur domin cimma wasu muradu da kasar Sin, lamarin da gwamnatin kasar ta musanta.
Shugaba Recep Tayyip Erdogan ya shaida wa takwaransa na kasar Sin Xi Jinping a watan Yuli cewa, yana da muhimmanci ga Turkiyya cewa Musulman Uighur su zauna lafiya a matsayin ‘yan kasar Sin daidai, amma ya ce, Turkiyya na mutunta diyaucin kasar Sin.
Kwararru da kungiyoyin kare hakkin bil adama na Majalisar Dinkin Duniya sun yi kiyasin cewa sama da mutane miliyan daya ne aka tsare da su musamman ‘yan kabilar Uighur da kuma wasu tsiraru musulmi a cikin ‘yan shekarun nan a sansanonin da ke jihar Xinjiang.
