Dorewar ma’aikatan Gwamnatin Tarayya ya jawowa kasar nan asarar sama da Naira tiriliyan 25 a cikin shekaru 11 kamar yadda bayanai daga ofishin kasafin kudin da Ripples Nigeria suka yi nazari.
Kodayake alkaluman sun hada da fansho da giratuti na ma’aikatan gwamnatin Najeriya, amma hakan ya nuna, karin sama da kashi 102.2 daga Naira tiriliyan 1.85 a shekarar 2011, idan aka kwatanta da Naira tiriliyan 3.75 da aka kasafta a shekarar 2021.
Duk da ci gaban da aka samu a yawan ma’aikatan ta, a cikin shekaru 11, karin bincike ya nuna gwamnatin tarayya ba ta taba biyan ainihin kudaden shigar ta ba.
Misali, a shekarar 2020, adana kudaden shiga na FG ya kai naira tiriliyan 3.94, kashi 26 cikin dari kasa da ainihin kudin da aka sa gaba na Naira tiriliyan 5.36 a kasafin.
Ya zuwa zango na uku na shekarar 2019, gwamnatin tarayya ta kuma bayyana cewa kawai ta samu jimlar kudin shigar da ya kai Naira tiriliyan 4 25 wanda ya yi kasa da kashi 81 bisa dari.
Rushewar farashin ma’aikata na 2021 ya nuna karuwar kashi 23 daga N3.05 tiriliyan a 2020 zuwa N3.75 tiriliyan a 2021. Wannan ma irin wannan yanayin ne cikin shekaru shida a karkashin wannan gwamnatin duk da gibin kudaden shiga.
Idan aka tafi da bayanan da ke akwai na ma’aikatan gwamnatin tarayya kamar yadda ya ke a shekarar 2018, an bayar da rahoton kusan 400,000 ne gaba daya, wanda ke wakiltar kusan kashi 0.2 na yawan al’ummar kasar miliyan 200.
Lissafin ya nuna cewa kashi 0.2 na duka mutanen Najeriya za su cinye kusan kashi daya bisa uku (27.5 bisa dari) na 2021 na N21.6 trillion kasafin kudin.
Duk da cewa ba shi da tabbas dalilin da ya sa aka samu karuwar kasafin kudin ma’aikata, sai dai, abin da wannan ke nufi shi ne cewa kudin ma’aikatan FG a 2021, zai kara sanya inuwa a kan damar da gwamnatin za ta iya aiwatar da manyan ayyuka a kasafin kudinta na tiriliyan N13.6 kuma yana iya nufin har ila yau matakin bashin gwamnati har ila yau yana da sauran hanyar da za a bi.
Idan aka kalli yanayin a cikin shekaru 11 da suka gabata daga gwamnatoci daban-daban, ana sa ran nauyin kudi na ma’aikata zai ci gaba da ma fadada a cikin shekaru masu zuwa.
Amma, a halin da ake ciki na ruɗar tattalin arziki, har yaushe tattalin arzikin Nijeriya da ke taɓarɓarewa zai iya ɗorewar haɓakar?
Madogara: Ripples Nigeria.
